Józef Czapski

O to, by książka w końcu mogła pojawić się w języku, który przecież otaczał rodzinę Marii Czapskiej, zadbali ludzie, którzy do dzisiaj pielęgnują na terenie Białorusi pamięć o rodzinie Hutten- Czapskich. Dbają o groby, miejsca. Бернарда Петровна Иванова przetłumaczyła Europę w rodzinie.

Maria Czapska zmarła w swoim pokoju w Maisons-Laffitte,  10 czerwca 1981 roku o godz. 23.10. Lekarz zapisał w akcie zgonu datę 11 czerwca. Ostatnie chwile życia siostry w swoich kajetach odnotował brat Józef, który był przy niej. W dzienniku Czapskiego znajdziemy także listę osób, do których wysłano zawiadomienie, a także nekrolog, który przygotował i opublikował 15 czerwca. Gdy […]

W 2010 roku wydawnictwo Akademia przygotowało tłumaczenie czeskie książki Marii Czapskiej „Europa w rodzinie” (Evropa v rodině).

Maria Czapska trafiła po latach na… okładkę książki. To książka napisana przez Ewę Jałochowską.  Widzimy ją obok brata Józefa w Paryżu.  Spoglądają z wieży Eiffela. To czas, kiedy kapiści przyjechali do stolicy Francji, by poznać tradycję malarstwa europejskiego, ale też współczesne malarstwo. To czas, kiedy Maria była na stypednium, w czasie którego zbierała informacje o […]

W czasie rozmowy w Radiu Wolna Europa (1967 r.), w której brali udział: Kajetan Dzierżykraj-Morawski, Maria Czapska, Konstanty Jeleński, Józef Czapski oraz Witold Nowosad omawiano temat stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej, a także dyskutowano o książkach i publikacjach, które po wojnie pojawiały się na rynku wydawniczym i o tym, w jaki sposób manipulowały historią, […]

17 maja 1981 roku w niedzielę Józef Czapski zapisał w dzienniku: „Marynia już nic nie mówi, oczu i ust nie otwiera. Miała w ustach jedzenie, które  wcześniej jej dano. Nie można dalej próbować odżywiać! Dzień przeszedł. Marynia nadal milczy zupełnie”. W kolejnych dniach zapisuje, że Marynia nikogo nie poznaje. Siostra jego zmarła 10 czerwca 1981 […]

Maria Czapska to niedoceniona (jeśli chodzi o edukację szkolną, badnia naukowe, przekaz medialny) siostra Józefa Czapskiego.  A pisała wspaniale o Ludwice Śniadeckiej, o Mickiewiczu… W tej książce zebrano jej teksty rozproszone publikowane w latach 1950-1974 w: paryskiej „Kulturze” i „Zeszytach Historycznych”, londyńskich „Wiadomościach” i „Życiu” Znajdziemy tu szkice o  Januszu Korczaku i Helenie Radlińskiej, Marii Dąbrowskiej i […]

„Europa w rodzinie” to pasjonująca panorama dwóch minionych stuleci widzianych przez pryzmat losów kilku środkowoeuropejskich rodzin arystokratycznych. Kreśląc dzieje swej kosmopolitycznej familii, Czapska umiejętnie łączy szczegół i anegdotę z szeroką perspektywą historyczną. Wśród jej przodków i krewnych byli m.in. rosyjski współautor pierwszego rozbioru Polski, austriacki adwersarz Bismarcka, polski powstaniec sybirak, radziecki komisarz spraw zagranicznych… W […]

Była matką ośmiorga dzieci. Niestety zmarła  13 sierpnia w 1903 roku, w wieku 36 lat, chwilę po urodzeniu ostatniego dziecka, dziewczynki. Józef Czapski stracił matkę w wieku 7 lat. Matka nauczyła go szanowania Polski i wiary katolickiej.

Łucja Danielewska czytała książki schorowanej już Iłłakowiczównie. Pewnego dnia poetka poprosiła, by wyjęła  z półki „Europę w rodzinie” Marii Czapskiej. I nie  ma w tym nic dziwnego. Książka wydana w Paryżu, w Libelli wywoływała wspomnienia, bo przecież Czapscy byli „spokrewnieni” z poetką za sprawą jej przybranej matki, Zofii Buyno z Plater-Zyberków. Iłłakowiczówna mówiła: „wspomnienia Marii o […]

Autorkę Nocy i dni poznał Czapski w Warszawie w październiku 1927 roku, kiedy to Dimitr Fiłosofow – przyjaciel jeszcze z czasów poszukiwań jeńców polskich w Petersburgu po I wojnie – przyprowadził rodzeństwo Czapskich do Dąbrowskiej. W opublikowanych dotąd zapiskach Józefa Czapskiego nie spotkałam opisu dotyczącego pierwszych chwil tej znajomości. Dzięki notatkom Marii Dąbrowskiej, które ukazały […]

Steven Tyler – lider zespołu Aerosmith, ojciec aktorki Liv Tyler to syn bratanicy Floriana Czarnyszewicza. Dzięki pracy Bartosza Bajków poznajemy i takie smaczki biografii autora Nadberezyńców. Prozą autora znad Berezyny zachwycali się nie tylko Maria Czapska i Józef Czapski. Słowa uznania wypowiedział także Czesław Miłosz: „Wystarczyło jednej stronicy, ażebym uległ wpływowi tego narkotyku i przeczytał jednym tchem 577 stronic dużego formatu”.

Nie był to jedyny powód. Sprzeciw rodziny. Choć na pewno najważniejszy. O innych wspominają: Maria Czapska (w dzienniku niepublikowanym) oraz Józef Czapski (fragmenty z dzienników zostały opublikowane, ale więcej informacji znajduje się w rękopisach).

Po raz pierwszy do druku, tak obszernie, zostały podane dokumenty znajdujące się w Archiwum Marii Czapskiej.

W kolejnych latach Czapski powrócił do tematu i namalował go na niewielkim blajtramie. Obraz trafił do kolekcji Gilles’a de Boisgelin. W 1990 roku zmarł właściciel. W 1993 roku  obraz trafił do domu aukcyjnego, który po wielu latach, bo w 2025 roku, wystawił go na sprzedaż.

Co było, bo się dzieje i co będzie się działo…

Urodzony w 1927 roku Jean Colin uczęszczał do szkół katolickich prowadzonych przez  jezuitów. W 1940 roku jego rodzina schroniła się w Corrèze, w Lamazière, w domu należącym  do Gabriela Descata.

Według dotychczasowej wiedzy i dokumentów Józef Czapski urodził się 3 kwietnia 1896 r. Taka data figuruje w  jego dokumentach (paszporty, dokumenty wojskowe) i taką też on sam podawał. Jednak w Archiwum Józefa Czapskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, znajduje się  odpis metryki z kościoła św. Mikołaja w Pradze. Jak poinformował Janusz Nowak, o odpisy metryk […]

Maria Czapska w 1970 roku w Kulturze zrecenzowała Pamiętnik z Powstania Warszawskiego Mirona Białoszewskiego.  Kończąc napisała: „Powstanie Warszawskie wpisane jest w dzieje naszego narodu, dzieje niepodobne do innych narodów. Naznaczyło ono dwie generacje, a następna dowie się o nim z pieśni i powieści, tak jak my poznawaliśmy Powstanie Styczniowe. Niezwykły Pamiętnik Mirona Białoszewskiego dopełni obraz […]

Dwóch Czapskich. Różne postawy… Edward Czapski „adresu wiernopoddańczego do cara nie podpisał i oświadczył na ze­braniu u marszałka gubernialnego Domeyki, że jedyną bronią zwyciężonych jest bierny opór, doprowadzony do ostateczności. Dn. 9 VI 1863 został Czapski aresztowany, a majątek jego skon­fiskowany”. Skazany został na śmierć. Dzięki wstawiennictwu królowej Wik­torii car Aleksander II zamienił karę śmierci na 12 lat ciężkich robót i pozbawienie wszystkich praw. Wywieziony został na Sybir w marcu 1864 r. W tym czasie jego kuzyn, Emeryk Hutten – Czapski (dziadek Józefa Czapskiego) Czapski wstąpił do rosyjskiej służby państwowej, w której osiągnął wysokie stanowiska: szambelan dworu, tajny radca, gubernator Nowogrodu Wielkiego (1863–1864), generalny dyrektor departamentu leśnego w ministerstwie dóbr państwa rosyjskiego, w 1865 został wicegubernatorem Petersburga. W 1872 roku dokupił majątek Przyłuki, powiększając dobra rodzinne do 40 000 hektarów. W roku 1874 władze rosyjskie zezwoliły na dołączenie przydomka „Hutten” do nazwiska i uznały hrabiowski tytuł nadany rodzinie 100 lat przedtem w Prusach. Emeryk Hutten- Czapski opuścił służbę państwową dopiero w 1879 r.

Z okładki książki spogląda na nas Zofia Hertz. To portret (rysunek), który wyszedł spod ręki Józefa Czapskiego.  Wydawca pokolorował korale na czerwono. Na skrzydełkach obwoluty umieścił akwarelę Czapskiego. Na niej Zofia z psem. Mieszkali w jednym domu przez 46 lat. Józio na górze, Zosia na dole. W ostatnich  dwudziestu latach życia Czapskiego ich relacje niestety […]

Janusz S. Nowak w 2022 roku otrzymał stypendium z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na przygotowanie szczegółowego „Kalendarium życia i twórczości malarskiej Józefa Czapskiego 1896-1993”.

W dzienniku z 1987 roku Czapski, po tym jak Jacek Krawczyk odczytywał mu artykuły Marii Czapskiej (m.in. Dwugłos wspomnień), na nowo zapisuje przeżycia nagłe związane z umęczoną Warszawą i wspomina tych, których utracił m.in. właśnie Halę Dadejową.

Zwrócono się za moim pośrednictwem do spadkobierców praw autorskich Józefa Czapskiego, by wyrażono zgodę na zrobienie kopii listów, które Czapski pisał do Jacques Maritain i jego żony. Badaczka jednego z uniwersytetów przygotowuje pracę o nich i dopełnieniem mają być listy z Czapskim.   Trwają także prace badawcze nad spuścizną José Ferrater Mora, katalońskiego autora m.in. Słownika filozoficznego.